---

Wspomnienie o Fortunacie Obrąpalskiej
Kilka dni temu, 10 czerwca zmarła w Poznaniu Fortunata Obrąpalska, jedna z najważniejszych postaci polskiej fotografii.
Fortunata Obrąpalska z domu Szurowska urodziła się w 1909 roku we Włodzimierzu Wołyńskim. Po zdanej tam maturze zapisała się na Akademię Sztuk Pięknych w Warszawie. Niestety z powodów finansowych zmuszona była zrezygnować ze studiów artystycznych na rzecz Wydziału Chemii na Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie. W 1935 roku wyszła za mąż za Zygmunta Obrąpalskiego. Fotografią zaczęła się interesować około połowy lat 30. Tuż przed wojną poznała Jana Bułhaka – twórcę fotografii ojczystej. Kontakty z tą wybitną osobowością miały kolosalny wpływ na styl wczesnych prac Obrąpalskiej utrzymanych w konwencji piktorializmu.
W zakończeniu II wojny światowej Obrąpalscy przenieśli się do Poznania. Tam współorganizowali i aktywnie uczestniczyli w życiu środowiska fotograficznego. Fortunata Obrąpalska wyróżniała się w nim swym talentem. Potwierdzeniem jej pozycji był udział w wielu ważnych wystawach (między innymi w wystawie Nowoczesna Fotografika Polska, a także głośnej I Wystawie Sztuki Nowoczesnej, ponadto prezentowała swoje prace na wystawach indywidualnych w 1958 i 1960 roku) oraz liczne nagrody jakie otrzymała (m. in. na Ogólnopolskich Wystawach Fotografiki, jak i wyróżnienia honorowe nadawane przez – AFIAP w 1953 r. i EFIAP w 1963 r. ). Oprócz działalności artystycznej uczestniczyła także w pracach kolegium redakcyjnego Świata Fotografii, pierwszego powojennego czasopisma poświęconego tematyce fotograficznej, ponadto była członkiem Zarządu Stowarzyszenia Miłośników Fotografii oraz sekretarzem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Fotograficznego.
W końcu lat 40., równolegle do nastrojowych kompozycji piktorialnych, zaczęła tworzyć prace nowatorskie, dzięki którym znalazła się w gronie najwybitniejszych przedstawicieli polskiej awangardy fotograficznej. Prace z tego okresu, a wśród nich najbardziej znany cykl Dyfuzja w cieczy, łączyły zafascynowanie naukami ścisłymi z wpływami surrealizmu. Do tych zagadnień autorka powróciła w połowie lat 50.
Oba wyżej wymienione okresy awangardowe rozdzielał socrealizm. Fortunacie Obrąpalskiej, która włączyła się w ten nurt, udało się uniknąć taniej propagandy. Jej zdjęcia z pocz. lat 50., często wykonane w technikach specjalnych (wśród nich najczęściej używane pseudosolaryzacja, wtórnik negatywowy) charakteryzuje bardzo wysoki poziom artystyczny. Są to nowatorskie, bardzo śmiało komponowane ujęcia.
Ostatni okres działalności fotograficznej Obrąpalskiej zdominowała fotografia przyrodnicza. Od pocz. lat 50. wykonywała zdjęcia na zamówienie głównie Akademii Rolniczej w Poznaniu. Nie jest to jednak tylko prozaiczna dokumentacja naukowa. Wiele z tych prac posiada znaczny walor artystyczny. W ujęciu fotografowanych elementów odnaleźć można specyficzny dla Obrapalskiej sposób widzenia świata, charakterystyczną wrażliwość.
Dość wcześnie, ze szkodą dla historii fotografii polskiej, artystka musiała zrezygnować z tak interesujących ją eksperymentów technicznych. Uczulenie na chemikalia było w efekcie jednym z ważniejszych powodów porzucenia fotografii w ogóle. Zaniechanie działalności artystycznej oraz wiążące się z nim oddalenie od środowiska fotograficznego wpłynęło na długoletnie zapomnienie artystki. Kilka wydarzeń ostatnich lat – wśród nich indywidualne wystawy retrospektywne w poznańskiej Galerii Miejskiej Arsenał w 1999 r., w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie na przełomie 2001 i 2002 roku oraz zakończona kilka tygodni temu w Galerii BB w Bielsku-Białej – przypomniało tę fascynującą twórczość.
W 2001 roku Muzeum Historii Fotografii w Krakowie wzbogaciło się o około 200 prac ofiarowanych przez artystkę. Są wśród nich najbardziej znane, niejednokrotnie unikalne fotografie z całego okresu twórczego Obrąpalskiej.
W osobie Fortunaty Obrąpalskiej straciliśmy nie tylko wybitną artystkę, ale przede wszystkim wielkiego człowieka. Dobroć, wrażliwość i zniewalające poczuciu humoru Fortunaty Obrąpalskiej znali wszyscy, którzy mieli możliwość spotkania z nią. Poczytuję sobie za wielki honor, że znalazłam się w ich gronie.
Monika Kozień-Świca

fotografie z wystawy retrospektywnej