Roman Wysogląd sztuka 03

magazyn sztuki

Roman Wysogląd

Sztuka. Wybitna, byle jaka i do nie zaakceptowania (04)

Krzysztof Krcha – ostatni Stańczyk Wolnego Miasta Krakowa.

Stańczyk (zw. też Stasiu Gąska od staropol. gąska, błazen; ur. ok. 1480, zm. ok.1560)– błazen nadworny JanaOlbrachta,Aleksandra Jagiellończyka, Zygmunta Starego i Zygmunta II Augusta, znany z ostrego dowcipu.

Zarówno imię, nazwisko, jak i przebieg jego życia pozostają nieznane, a daty urodzenia i śmierci niepewne. Pochodził z podkrakowskich Proszowic. Słynął z ciętego dowcipu, nie oszczędzał władców w ocenie decyzji politycznych (m.in. na temat hołdu pruskiego 1525 roku). Przez to uważany był za wielkiego patriotę, człowieka wykształconego i zorientowanego na arenie politycznej.

Był postacią często cytowaną przez literatów renesansowych (Łukasz Górnicki, Jan Kochanowski, Marcin Kromer, Mikołaj Rej i innych) – możliwe jest także (i trudne do jednoznacznej oceny), że pisarze ci przypisywali swoje słowa temu błaznowi. Pierwszym znanym utworem literackim, w którym pojawiła się postać Stańczyka, jest Dialog przeciw różnorodności i zmienności polskich strojów(powst. 1541/1542, wyd. 1563) Klemensa Janickiego.

W niektórych dziełach literackich (m.in. Weselu Wyspiańskiego) i malarskich (u Jana Matejki) Stańczyk ukazany jest alegorycznie, jako człowiek głęboko zatroskany o swój kraj.

Powyższy tekst cytowany za Wikipedią moim zdaniem idealnie oddaje styl życia, ludzką skromność, a przede wszystkim „społeczną postawę” zmarłego przed kilkoma tygodniami Krzysztofa Krchy.

Był wybitną indywidualnością przytłoczony sławą ojca malarz akolorysty jednego z założycieli krakowskiego Zrzeszenia Artystów Plastyków „Zwornik”. Urodzonego w 1894 roku w Kałuszu, zmarłego w 1972 roku w Krakowie.

Malował pejzaże, sceny rodzajowe, martwe natury o ściszonym kolorycie utrzymanym w ciepłych tonacjach, zróżnicowanej, malarskiej fakturze i uproszczonych, niekiedy prymitywizowanych formach.

- W czasie tych dwudziestu lat przedzierałem się kolejno poprzez twórczość ludową, gotyk, witraż francuski, a nierzadko i działały na mnie wpływy flamandzko-holenderskie. Dlatego też kompozycja figuralna, studium człowieka, pejzaż, martwa natura, zależnie od okresu, w którym powstawały, są bardzo różne, tak różne, jak różne były założenia, które sobie wówczas stawiałem - wspominał w 1949 roku.

Twórczość Krchy, zgodnie z przytoczoną jego własną wypowiedzią, nie jest jednolita i ukazuje go jako malarza stawiającego przed sobą coraz to nowe zadania. Z jednej strony, stanowi ona odbicie tendencji dominujących w malarstwie polskim od drugiej połowy lat 20. XX wieku - zainteresowania kolorem jako podstawowym środkiem wyrazu - a z drugiej, jest charakterystyczna dla malarza niezależnego, „samotnika”, poszukującego własnych środków wypowiedzi.

Po II wojnie światowej w obrazach Krchy pojawiły się marionetki, w groteskowy sposób odgrywające często dramatyczne sceny (bitwy, pobojowiska).

Dużą kolekcję obrazów artysty - zakupioną w głównej mierze bezpośrednio od niego - posiada Muzeum Narodowe w Krakowie. Ukazuje ona rozwój twórczości malarza od końca lat 20. do końca 60. XX wieku.

W takich właśnie warunkach dorastał Krzysztof. W cieniu wielkiego ojca – artysty, ale także młodego człowieka marzącego o odnalezieniu własnej drogi, niekoniecznie związaną ze sztuką.

Ale jak to bywa w życiu pojawiła się wielka miłość (Mila), pierwsze dzieci i starania o pójściu własną drogą musiał odłożyć na później.

Marzenia powróciły razem z pierwszą Solidarnością. Krzysztof całym sercem zaangażował się w podziemną działalność o czym po latach mówił ze smutkiem w głosie i pewnie raną w sercu, gdyż według Krzysztofa Polska po 1989 roku nie powinna wyglądać jak jeden wielki jarmark próżności.

Nie twierdzę, iż Krzysztof zamknął się w domu ale chyba nie za bardzo lubił z niego wychodzić, ale o dziwo kilka lat temu ukończył z wyróżnieniem kurs przewodników miejskich po Krakowie.

Z biegiem lat biegiem dni sławne i ogromne mieszkanie państwa Krchów znajdujące się przy ulicy Siemiradzkiego zaczęło pełnić rolę oazy dla spragnionych artystów, albo przejęło schedę po sławnym kiedyś SPATiF-ie.

„Lokal” państwa Krchów posiadał tylko jedną wadę; popijało się tam tylko i wyłącznie z jednego kieliszka. Ohyda.

W „restauracji” przy Siemiradzkiego spotykały się osoby w „normalnym’ Krakowie po 1989 roku prawie ze sobą nie rozmawiających, a już w żadnym wypadku i pod karą natychmiastowej egzekucji nie usiadłby przy jednym, na przykład kawiarnianym stoliku.

A „U Krchów” na porządku dziennym były „dyskusje” towarzysza Wita Jaworskiego z Bykiem Starowieyskim, czy Jerzego Skarżyńskiego z księdzem, profesorem T.

I tak mijały lata. Pan domu siedział w swoim ukochanym fotelu ( podobno do dzisiaj nikt jeszcze na nim nie usiadł) i zniecierpliwiony nadsłuchiwał dzwonka do drzwi lub telefonicznego.

Obydwa obwieszczały to, co Krzysztof kochał najbardziej; gości i chociaż czasem ciężko było się ich pozbyć nawet po upływie tygodnia ( Krzyś Tyszkiewicz całą kurację związaną ze złamaną nogą odbył właśnie w ośrodku rehabilitacyjnym Mila i Krzysztof i tak podobno zachwycał się opieką, iż chciał dać sobie złamać nogę jeszcze raz).

Każda śmierć jest zawsze w jakiś tam sposób przedwczesna, ale Krzysztof odszedł wyjątkowo za wcześnie.

Miał przecie jeszcze „ tylu królów’ do przeżycia i rozśmieszania ich, ale jak dobrze wiemy nie ma się z czego śmiać.

Roman Wysogląd