https://krakowskidomaukcyjny.pl/agn/agn_giebultowscy_aukcja_kda_m.jpg

 

Jan Matejko urodził się w 1838 roku w Krakowie, zmarł tamże w 1893 roku.

Jest określany mianem najwybitniejszego przedstawiciela polskiego malarstwa historycznego XIX wieku.

 

https://krakowskidomaukcyjny.pl/agn/agn_aktu_matejko_rodzina.jpg

Jan Matejko z żoną Teodorą z Giebułtowskich oraz synem [źródło fot. NAC]

 

Malarstwo Jana Matejki odegrało ogromną rolę w kształtowaniu się polskiej świadomości narodowej. Artysta rysował już od najmłodszych lat, kiedy to matka, Joanna Karolina z d. Rossberg, organizowała swoim dzieciom konkursy artystyczne, które mały Jaś zwykle wygrywał.

Profesjonalną naukę malarstwa Jan Matejko rozpoczął w 1851 roku w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych u Wojciecha Stattlera i Władysława Łuszczkiewicza. Następnie, dzięki uzyskaniu w 1858 roku stypendium zagranicznego, w latach 1859-1860 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium pod kierunkiem Hermanna Franza Anschütza, później także na krótko w Wiedniu w pracowni Christiana Rubena.

W 1860 roku artysta ostatecznie powrócił do Krakowa. W kolejnych latach mistrzowi proponowano profesurę na wiedeńskiej i praskiej ASP, patriotycznie nastawiony artysta jednak odmawiał. Ostatecznie w 1873 roku objął posadę dyrektora w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Był on doskonałym pedagogiem, nie narzucał studentom tematów, starał się podsycać ich zainteresowania, jednak był raczej przeciwny studiom zagranicznym. Wprowadził również obowiązek nauki historii sztuki w SSP, rozumiał wagę znajomości dawnych mistrzów w rozwoju artystycznym sztuki młodych malarzy. Jego uczniami byli m.in.: Maurycy Gottlieb, Jacek Malczewski, Józef Mehoffer, Stanisław Wyspiański.

[Więcej o artyście]

 

 

JAN MATEJKO - PARA PORTRETÓW PAULINY ORAZ ANTONIEGO GIEBUŁTOWSKICH

 

https://krakowskidomaukcyjny.pl/agn/agn_matejko_portrety_razem_rama.jpg

 

Jan Matejko

Para portretów - Paulina oraz Antoni Giebułtowscy (1858)

technika: olej, płótno

wymiary: 66 x 55 cm (każdy z obrazów)

Opisy na odwrociach obrazów:
„Antoni Giebułtowski | malował | Jan Matejko. | r. 1858”
„Paulina Giebułtowska. | malował | Jan Matejko | r. 1856.8” (przekreślona cyfra 6)

lot 3 na III Aukcji Dzieł Sztuki

[zobacz w katalogu aukcyjnym]

 

PROWENIENCJA:

Obrazy od momentu powstania należały do zbiorów rodziny artysty.


UDZIAŁ W WYSTAWACH:

1883 - Wystawa jubileuszowa Jana Matejki, Zamek na Wawelu, Kraków
1913 - Wystawa ze zbiorów rodziny artysty, Bochnia
1938 - Wystawa z okazji uczczenia setnej rocznicy urodzin Jana Matejki, Muzeum Narodowe, Sukiennice, Kraków
1950 - „Jan Matejko i jego szkoła”, TPSP Kraków
1954 - „Portret w malarstwie i rzeźbie polskiej", TPSP Kraków
1983 - „W kręgu przyjaciół. Wystawa w dziewięćdziesiątą rocznicę śmierci Jana Matejki”, Muzeum im. Prof. St. Fischera, Bochnia
1981-2020 - Muzeum Pamiątek po Janie Matejce "Koryznówka", Nowy Wiśnicz

 

Wystawa obrazów Jana Matejki w TPSP Kraków

Zdjęcie z wystawy „Jan Matejko i jego szkoła” (1950) [fot. z archiwum Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie]

 

PRACE W LITERATURZE:

1. K. Sroczyńska, Matejko. Obrazy olejne. Katalog, Warszawa 1993, poz. 48, 49 (reprodukowane poz. 48, 49).
2. S. Serafińska, Jan Matejko. Wspomnienia rodzinne, Kraków 1955 (reprodukowany Portret Pauliny z Sikorskich Giebułtowskiej, s. 89).
3. M. Gorzkowski, O artystycznych czynnościach Jana Matejki począwszy od lat jego najmłodszych, to jest od r. 1850 do końca r. 1881, Kraków 1882.
4. Katalog dzieł Jana Matejki wystawionych w salach Muzeum Narodowego w Krakowie w Sukiennicach podczas uroczystości ku uczczeniu setnej rocznicy jego urodzin, Kraków 1938.
5. T. Grott, Jan Matejko i jego szkoła. Katalog wystawy, Kraków 1950.
6. M. Serafińska-Domańska, W kręgu przyjaciół. Wystawa w dziewięćdziesiątą rocznicę śmierci Jana Matejki, Muzeum im. S. Fischera, Bochnia 1983.

 

HISTORIA POWSTANIA OBRAZÓW

Giebułtowscy byli dla młodego Jana Matejki drugą rodziną, w której wcześnie osierocony przez matkę artysta szukał ciepła domowego ogniska. Stali się oni wreszcie również prawdziwą rodziną malarza, który w 1864 roku poślubił najmłodszą z ich córek, Teodorę.
Rodzinę Giebułtowskich znał od dziecka, dzięki ich relacjom z ojcem artysty, Franciszkiem Matejko, który dawał lekcje gry na instrumentach dzieciom Giebułtowskich i uczniom mieszkającym na stancji u pani Pauliny, a pana Antoniego niejednokrotnie zapraszał w gości do domu Matejków przy ul. Floriańskiej.
Relacje między Janem a Giebułtowskimi zacieśniły się jeszcze w latach 50-tych, po ślubie Joanny Giebułtowskiej z Leonardem Serafińskim. Nowożeńcy wolny czas spędzali w drewnianym dworku w Wiśniczu, gdzie mistrz chętnie przebywał i z pasją malował wizerunki bliskich mu osób i przyjaciół, jakimi byli dla niego bracia Joanny i Teodory - Stefan oraz najbliższy sercu artysty Stanisław.

 

Jan Matejko w listach do Stanisława Giebułtowskiego wspominał (Kraków, 8 maja, 20 czerwca, 1857):

Najdroższy Stasiu! […]

Co do portretów rodziców Twoich to już przy pomocy Matki Bożej zacząłem i asfaltem już podłożone; nie mogę się brać do malowania, gdyż mokre, a pogody jak na złość brak, więc nie wyschły. Są to wielkości, tak np. jak gdyby obciąć trochę od góry pierwszego portretu p. Serafińskiej, ale trochę szersze; głowy są wielkości takiej, jak państwa Serafińskich, a może większe; nie zaczynałem ich na wielkich płótnach, gdyż egzamin niedaleko, a tu jest się koło czego kręcić.


Kochany Stasiu! [...]

Portrety rodziców, da Bóg, niedługo skończę, bo się obawiam, abyś mi jakiej nagany nie przysłał, iż się z nimi wlokę; ale przyznam Ci się, Stasiu, iż takiej masy roboty, jaką mam w tym roku, jak żyję, nie miałem; czasem, jak sobie pomyślę na egzamin, który za sześć tygodni ma być, to aż na mnie pot występuje.

[źródło: Stanisława Serafińska, Jan Matejko wspomnienia rodzinne, Kraków 1955]

 

W tym właśnie, wczesnym jeszcze okresie twórczości Jana Matejki, powstały datowane na 1858 rok portrety państwa Pauliny oraz Antoniego Giebułtowskich, namalowane na prośbę ich syna Stanisława. Prezentowane wizerunki zostały namalowane w typie tradycyjnego portretu mieszczańskiego, na ciemnym, z lekka walorowanym, neutralnym tle, w eleganckich, drobiazgowo ujętych strojach, z trafnym oddaniem rysu charakterologicznego modeli. Znamienna dla twórczości Jana Matejki jest tutaj stonowana, ograniczona gama barwna oraz silnie wyeksponowane jasnym, ciepłym światłem, realistycznie ujęte twarze i dłonie.

 

JAN MATEJKO - PORTRET PAULINY GIEBUŁTOWSKIEJ

Paulina z Sikorskich Giebułtowska (1811-1881) była matką Teodory Matejkowej.

Prezentowany portret przedstawia przyszłą teściową artysty ukazaną w trzech czwartych, w półpostaci, z nałożonymi na siebie dłońmi opartymi o drewniany blat stołu. Kobieta ubrana jest w białą, delikatną bluzkę z koronkowym kołnierzem oraz półprzezroczystymi, haftowanymi rękawami wystającymi spod czarnej sukni z trójkątnym dekoltem spiętym pasującą do guziczków bluzki, złoto-turkusową broszą.

https://krakowskidomaukcyjny.pl/agn/agn_matejko_aktu_paulina_frag1.jpg

Fragment portretu Pauliny Giebułtowskiej (1858)

 

Na uwagę zasługuje również częste w twórczości Jana Matejki, drobiazgowe ujęcie biżuterii – kolczyków oraz obrączki na serdecznym palcu prawej dłoni kobiety. Twarz sportretowanej jest pełna i delikatna, nos prosty, a policzki z lekka zarumienione. Lśniące, ciemnoblond włosy modelki zostały nisko upięte i ozdobione z tyłu niebieskim welonem udekorowanym białymi, puszystymi piórami. Fizjonomia oraz lekki uśmiech Pauliny Giebułtowskiej oddają znakomicie jej ciepły, łagodny i życzliwy charakter.

Oba portrety od powstania, aż po dzień dzisiejszy znajdowały się w kolekcji rodziny Serafińskich. Do niedawna wizerunki można było oglądać w Muzeum Pamiątek po Janie Matejce „Koryznówka” w Starym Wiśniczu.

 

JAN MATEJKO - PORTRET ANTONIEGO GIEBUŁTOWSKIEGO

Antoni Giebułtowski (1805-1859) był ojcem Teodory Matejkowej.

Przyszły teść Jana Matejki również został sportretowany w trzech czwartych, w półpostaci, w pozycji siedzącej, tym razem jednak z założonymi lewa na prawą rękoma. Zza postaci widoczna jest część ozdobnego oparcia drewnianego krzesła. Mężczyzna odziany jest w białą koszulę ze sztywnym przewiązanym w kokardę czarnym halsztukiem kołnierzem, czekoladową kamizelkę oraz czarny surdut z szerokimi klapami, spod którego miejscami widoczny jest delikatny mankiet koszuli.

https://krakowskidomaukcyjny.pl/agn/agn_matejko_aktu_antoni_frag1.jpg

Fragment portretu Antoniego Giebułtowskiego (1858)

 

Twarz sportretowanego jest pociągła, charakteryzuje się wydatną brodą, krótkim nosem, wysokim czołem oraz głęboko osadzonymi, z lekka podkrążonymi oczami. Brązowe włosy mężczyzny są krótkie, okalają poważną, nieruchomą twarz modela delikatnymi lokami. Szczególną uwagę w portrecie przyciąga wyeksponowana lewa dłoń przyozdobiona obrączką i sygnetem z herbem rodowym Lis, podkreślającym dawność i szlacheckość rodziny Giebułtowskich. Wizerunek Antoniego Giebułtowskiego to portret pewnego siebie, dumnego mężczyzny.

 

 

https://krakowskidomaukcyjny.pl/agn/kda_IIIaukcja2.jpg

 

[pełny katalog III Aukcji Dzieł Sztuki Krakowskiego Domu Aukcyjnego]